कौतुक

माझ्या सुट्टीला लागणारं एकमेव ग्रहण म्हणजे पाहुणे आणि त्यांच्यासमोर अज्जीने केलेले माझे कौतुक. कुसुम अज्जीला माझं खूप म्हणजे खूप कौतुक! त्यामुळे पाहुणे आले की त्यांच्यासमोर,

"अहो! इतकी हुषार आहे काही विचारू नका. नाच, गाणं, अभ्यास, वाचन सगळ्यात हुषार हो! काही येत नाही असं नाही!"
सुरुवातीला मला छान वाटायचं. पण मग असं एकटीचं कौतुक झालं की स्नेहाला फार वाईट वाटायचं. तसं अज्जीला सगळ्यांचंच कौतुक होतं पण त्यातल्या त्यात मुलीच्या मुलीचं जरा जास्त. त्यामुळे स्नेहा नंतर कधी कधी गाल फुगवून बसायची. ती नाही तर मीना मामी तरी! आणि मी काही तितकी हुषार वगैरे नव्हते. पुण्यात माझ्याच वर्गात माझ्यापेक्षा कितीतरी मुलं हुषार होती!
मग या ग्रहणापासून दूर होण्यासाठी मी व स्नेहा पाहुणे आले की टाकीवर चढून बसायचो!
तसं पाहुण्यांसमोर "गाऊन दाखव" असा हुकुम अगदीच नको असायचा. मला व पाहुण्यांनाही!
लहानपणी माझ्यावर गाणं शिकायची वेळ आली होती! मी बोलायला लागताच माझ्या स्वरयंत्रात बिघाड आहे हे आई-बाबांना लक्षात आलं. माझा आवाज घोगरा होता. म्हणजे देवानी माझ्या स्वरयंत्राचे स्क्रू आवळले नसतील बहुधा. त्यामुळे बस सिग्नलवर थांबूनही जसा आवाज करते तसा आवाज माझ्या प्रत्येक शब्दातून यायचा. आईच्या भाषेत माझा आवाज "फुटक्या ड्रम" सारखा होता!
मी चार-पाच वर्षाची होताच,"असल्या आवाजामुळे हिचं लग्न होणार नाही", वगैरे चिंता तिला भेडसावू लागल्या. मग कुणी
"मध द्या रात्री झोपताना"
"घशात गोट्या घालून गीता म्हणायला लावा"
वगैरे सल्ल्यात गाणं शिकवणे हा एक सल्ला आला!
झालं! शाळेतल्याच मराठे बाईंकडे माझं संगीत शिक्षण सुरू झालं आणि अज्जीला शास्त्रीय संगीत हा एक कौतुकाचा विषय मिळाला!! लगेच स्नेहाला पण संगीत विद्यालयात दाखल करण्यात आले.
मग, दोघी गाणं शिकतात, या वाक्याने पाहुण्यांचा छळ द्विगुणित झाला.


पाहुण्यांसमोर "राग भूप" असं वहीत लिहिलेलं वाचून सुरुवात व्हायची.
मग सा-रे-ग-प-ध-सा (वरच्या सा वर माझा आवाज नेमका फुटायचा) असा आरोह-अवरोह म्हणून दाखवायचो.
मग पाहुण्यांच्या कांदे-पोहे, बेसनचे लाडू फराळात आमचं, "फुलला ऋतू रा ss जा, बहरला!" सुरू व्हायचं.
तान आली की आम्ही स्वरांशी झटापट करायचो! पाहुण्यांचे व आमचे चेहरे एकसारखे निराकार! फक्त हे जे काही चालले आहे ते पुढील पाच मिनिटांत संपणार आहे या भरवशावर दोन्ही पक्ष शांत असायचे!
तरी अज्जीच्या माहेरच्या लोकांना निदान भूप वगैरे माहित तरी होतं! ताजीच्या माहेरच्यांचा अगदीच फुकट बळी जात असे. त्यांना माझं गाण्याशिवायही खूप कौतुक होतं. नुसती त्यांच्या चुलीवरची भाकरी भरल्या वांग्याबरोबर मिटक्या मारत खाल्ली तरी त्यांना फार आनंद होत असे. आणि मुलींनी लवकर भाकरी करायला शिकावं या पलीकडे कधी त्यांच्या अपेक्षा गेल्या नाहीत! त्यामुळे ताजीच्या बहिणींसमोर भूप गाऊन दाखवताना मला खूप संकोच वाटायचा. तरी गाणं संपलं की सुमा अज्जी (ताजीची बहीण) मला घट्ट मिठी मारायची!


कधी अज्जीच्या वाड्यातल्या नातेवाईकांकडे जाताना रिक्षातच आमचे तह आणि तडजोडी सुरू व्हायच्या.
"गाणं म्हणशील ना? नाही म्हणत असं म्हणायचं नाही ऐनवेळी"
"नाही"
"हे बघ एकच म्हण. त्यांना तुझं खूप कौतुक आहे."
"नाही"
" असा हट्टीपणा बरा नव्हे! एक म्हण."
"नाही"
मग कधी ऐनवेळी अज्जीची दया येऊन मी एखाद्या गाण्याचं एखादं कडवं म्हणून दाखवायचे. पण त्याआधी अज्जीच्या कौतुकाची गती बघता बाराव्या वर्षी मी एकटीने मैफली रंगवल्या असत्या असं वाटायचं!
पण गाण्यामुळे (किंवा गाण्यात घालवलेल्या वेळामुळे) माझा आवाज सुधारला. आणि तानसेन जरी झाले नसले तरी चांगली कानसेन मात्र झाले.
अज्जीच्या या कौतुक गोळीबाराने माझ्यात व स्नेहात एक छान समजूतदारपणाचा पूल बांधला. ब-याचवेळी आम्ही यावर मिळून तोडगा काढता येतो का ते बघत असू. मग पाहुण्यांसमोर मी "स्नेहा आणि मी मिळून गाणार" अशी घोषणा करायचे.
कधी आम्ही दोघी मिळून नाटक बसवायचो व तेच पाहुण्यांना करून दाखवायचो. कधी स्नेहाने माझ्या हातावर नाजूक काडीने तासभर बसून काढलेली मेंदी मी त्यांना आधीच दाखवायचे.
काही वर्षातच "मोठी माणसं सगळ्यांना एकसारखं वागवत नाहीत" हे सत्य आमच्या लक्षात आले.
पण त्यातूनही नरू मामा आणि मीना मामीने माझे केलेले लाड हे माझ्या नशिबाचे पाळण्यात दिसणारे पाय होते!