नरू मामा

माझ्या इतर दोन मामांच्या भाषेत नरूमामा "माझा लाडका" मामा आहे. लहानपणापासून हा समज मला दूर करायची इच्छा होती पण ती अजूनही पूर्ण झालेली नाही. नरूमामा तीन भावांत मधला. के.डी.सी.सी बॅंकेत तो नक्की कुठल्या हुद्द्यावर आहे हे मला आजपर्यंत कळले नाही पण दिसायला मात्र तो "मॅनेजर" आहे. पु.ल नाथा कामतला जसं "अल्लाघरचा मोर" म्हणतात तसा नरूमामा "अल्लाघरचा मॅनेजर" आहे. ताजीचा नीटनेटकेपणाचा गुण जर कुणी शंभर टक्के घेतला असेल तर तो नरूमामानी. सगळ्या वस्तू जिथल्या तिथे, स्वच्छ, सुबकरित्या मांडलेल्या असतात. घराची साफ-सफाई, झाडलोट, रंगरंगोटी अगदी प्रेमानी करणारा गृहस्थ म्हणजे नरूमामा. 

नरूमामा आणि माझा बाबा एकमेकांना "पावणं" या नावानी हाक मारतात. दोघे "गुणांमध्ये" अगदी विरूद्ध. त्यामुळे नरूमामा नेहमी माझ्या बाबाला "कसला कारभार पावणं तुमचा" म्हणून चिडवत असे. बाबाला एकही गोष्ट वेळेवर सापडत नाही. त्यात बर्‍याच वेळेस बाबाच्या वस्तू मोडायच्या. आणि या ना त्या कारणाने त्या दुरुस्त होत नसत. मग नरूमामानी त्याला "मोडका बाजार" असं नाव पाडलं. दर वेळी या नावाचा उल्लेख झाला की बाबा संतापाचा गोळीबार सुरू करत असे. मग नरूमामा माझ्याकडे बघून डोऴे मारत "चुकलं पावणं! परत नाही म्हणणार तुमच्या वस्तूंना मोडका बाजार!" अशी मिस्किल माफी मागायचा. 

नरूमामाचा आवडता पोषाख म्हणजे सफारी! कधी कधी तो त्याच्या साहेबाचा साहेब वाटायचा. परत केस फिक्क पांढरे त्यामुळे मी दहा वर्षाची असतानाच त्याला "नात काय तुमची?" असे प्रश्न विचारण्यात यायचे. त्यावरही तो बिचारा "तरी बरं अजून मीना मुलगी का म्हणून विचारत नाहीत" अशी समजूत घालून घ्यायचा. पण सकाळी दूध आणायला जाताना तो लुंगीवर सफारी शर्ट घालून जायचा. तेव्हा मात्र माझा बाबा त्याला " काय पावणं कसला अवतार तुमचा" म्हणून चिडवायचा. 

त्याला मार्केटिंग करायची खूप हौस आहे. आईने तिच्या "उमेदीच्या" काळात नरूमामाला साखर कारखान्यांत मार्केटिंगची जबाबदारी दिली होती. तेव्हा तो आई पोहोचायच्या आधी तिथे जाऊन आईचे "वलय" तयार करायचा. त्यात तो अज्जीच्या कौतुक वर्षावाला सुद्धा शह द्यायचा. पट्टीच्या गायकाचा सूर लागावा तसा त्याचा लागायचा आणि मग मशीन खपवायला तो आईला हिमालयाच्या उंचीवर नेऊन ठेवायचा. त्यानी प्रस्थापित केलेली "जागतिक पातळी" गाठायला आईला पुढे दहा वर्ष लागली. तो जाऊन आलेल्या ठिकाणी जाताना आईला परीक्षेला गेल्यासारखे वाटायचे. माझ्याही बाबतीत काहीही "खपवायचे" नसतानासुद्धा तो असाच सुटतो. मग बाहेर आल्यावर "काय हे नरूमामा! आसं नाहीये, तसं आहे" असं सांगायचा प्रयत्न केला की "काय कळतंय त्यांना! आपण दाबून सांगायचं!" असं उत्तर मिळायचं. 

नरूमामाबरोबर बाहेर जायचं म्हणजे दर दहा फुटांवर त्याला "मित्र" भेटणार. मग "काय म्हंतायसा नरूभाऊ" म्हणून प्रत्येक ठिकाणी चर्चा होणार! सगळ्यांची कामं करून देण्यात नरूमामा पुढे. अगदी स्वत: केलं नाही तरी त्यांना योग्य व्यक्तीपर्यंत पोहोचवण्याचे काम तरी नरू मामा नक्कीच करत असे. 

त्याचा अजून एक अतिशय निरागस गुण म्हणजे देवाची पूजा करणे. मूर्तिपूजा व्यर्थ आहे असं म्हणणार्‍यांनी नरूमामाचा देव्हारा बघावा. रोज सकाळी लवकर उठून स्वत:च्या बागेतली फुलं काढून नरूमामा पूजा करतो. टपोरी जास्वंदी, तजेलदार मोगरा, सुगंधी गुलाब, रसरशीत झेंडू असली सगळी फुलं नरूमामाचे देव उपभोगतात. त्याची गावातली काही खास आवडीची दुकानं आहेत जिथून तो तर्‍हेतर्‍हेच्या उदबत्त्या आणतो. त्यातही त्याची अदलाबदल चालू असते. आजकालच्या जगात देवासमोर लावायच्या उदबत्तीबद्दल कोण इतका विचार करतो? पण नरूमामाची भक्ती सुद्धा रसिक आहे. दर गुरुवारी नरूमामा उपास करतो (एकवेळ जेवून) आणि रात्री मामी मोठ्या प्रमाणावर साबुदाण्याची खिचडी करते. त्यामुळे सगळ्या घराचाच गुरुवार असतो! लहान असताना मामा मला व स्नेहाला स्कूटरवर बसवून साईबाबाच्या देवळात न्यायचा दर गुरूवारी. मग पुजार्‍यांना "ही माझी भाची बरका! पुण्याची! खूप हुषार आहे" अशी ओळख करून द्यायचा. मग नारळ-पेढे पुजारी माझ्या हातात द्यायचे! फार आनंद व्हायचा मला तेव्हा!

कुठल्याही कामाचा ताबा घ्यायला नरूमामाला फार आवडते. त्यामुळे कधीकधी स्वयंपाकघरातसुद्धा त्याची हुकुमशाही सुरू होते. हा गुण (?) मात्र अजोबांचा आहे. मी पुण्याला परत येताना नरूमामा नेहमी आईसाठी तिखट भडंग पाठवत असे. तेव्हा मीनामामीला "मदत" करण्याच्या निमित्ताने तो स्वयंपाकघरात यायचा आणि अंती तिला मदतनीस करून टाकायचा. ती बिचारी काही सूचना द्यायला गेली की तिला स्वयंपाकातला काहीच अनुभव नसल्यासारखी वागणूक मिळायची. 

कधी कधी मोदक करायलाही तो पुढे यायचा आणि मामीला "तुला काय कळतंय त्यातलं?" असा सवाल करायचा. 

घरात गणेशोत्सव साजरा करण्यात नरूमामा पुढे असायचा. कुंभार गल्लीतून आम्ही नरूमामानी "खास" पसंत केलेली मूर्ती आणायचो. आदल्या रात्री सगळे मिळून मखर, पताका, दिवे अशी सजावट करायचो. मग गणपती आले की सगळे भाडेकरू आधी आमच्या आरतीला यायचे. गल्लीत कुणाचाच गणपती आमच्यासारखा नसायचा. त्यात कुणाचं पिल्लू असेल आरतीला तर त्याला आरती धरायचा मान मिळायचा. 

नरूमामाला लहान मुलांशी दोस्ती करायची फार आवड. सगळ्या भाडेकरूंच्या मुलांना स्कूटरवरून चक्कर मारायला न्यायचा. त्यांची कौतुकं करायचा. त्यामुळे आपापली घरं केल्यानंतरही सगळेजण त्याला भेटायला यायचे. त्याची कामं करून द्यायचे. 

घरात मात्र अजोबांशी त्याचं कधीच नीट जमलं नाही. तसं अजोबांशी कुणाचंच नीट जमत नाही. त्यामुळे त्याचा घरातला चेहरा आणि अकराव्या गल्लीच्या कोपर्‍यावरचा चेहरा यात खूप फरक असायचा. गल्लीच्या कोपर्‍यावर गेला की नरूमामाचं स्वत: बनवलेलं, मित्रमंडळींचं जग सुरू व्हायचं. त्यामुळे त्याच्या चेहर्‍यावर नेहमी हास्य असे. घरातही स्वत:च्या खोलीत त्याला रफीची गाणी ऐकायला फार आवडायचे. कधी कधी रंगात आला की स्वत: सुद्धा गात असे! 

तो नेहमी खोलीत अंघोळीनंतर गात गात यायचा. त्याचे त्यावेळी कुठेही लक्ष नसायचे. त्यामुळे एकदा चुकून त्याचा पाय एका माऊवर पडला होता. त्या माऊला (अर्थातच) स्वर्गवास झाला. त्याचे प्रायश्चित्तसुद्धा त्याने काशीला जाऊन केले!!

असा सरळ, रसिक, धार्मिक, प्रेमळ आणि कुशल मामा कुणाचा लाडका होणार नाही? त्यातही माझं स्वत:चं असं काही म्हणणं नाही! पण नरूमामाकडे बघून जाणवतं की रोजचं आयुष्य समाधानाने आणि रसिकतेने जगता येणे हे जगापुढे "यशस्वी" होण्यापेक्षा जास्त महत्त्वाचे आहे!

ले.त.गा.आ