मदत

मोठ्या माणसांना एक क्रूर सवय असते. लहान मुलं मजेत खेळताना दिसली की त्यांना काम सांगायचं.
मी व स्नेहा अशा कितीतरी प्रसंगांतून पळ काढायचो. पण या कामांतही काही सोपी कामं आम्ही फक्त कौतुक व्हावं या एकाच हेतूने आनंदाने करायचो. त्यात अज्जीची जवळपास सगळी कामं असायची. अज्जी नेहमी साधी कामं सांगायची. कुठेतरी पळत जात असेन तेव्हा तिची, "ए साय", अशी गोड हाक यायची. मग तिच्या खोलीत गेलं की ती सुई-दोरा घेऊन बसलेली दिसायची. "मला एवढा दोरा ओवून दे गं" असं मऊ बोलायची. त्याला नाही म्हणताच यायचं नाही. उलट दोन तीन वेळा दोरा ओवता आला असता तर अजून बरं झालं असतं असं वाटायचं. मग मी अगदी एका क्षणात दोरा ओवून द्यायचे. त्यावर, "तुझे डोळे नुसतेच सुंदर नाहीत, तर किती उपयोगी आहेत!" असं ती सांगायची.
आणखी एक अज्जी-काम म्हणजे झाडांना पाणी घालणे. हे काम मी स्वत:हून करायचे नाही, पण ते सांगितल्यावर करायला ’नाही’सुद्धा म्हणायचे नाही. उन्हाळ्यात सकाळपासून तापलेल्या गच्चीवर पाण्याचा पाईप घेऊन जायला खूप मजा यायची. मग गरम गच्चीवर पहिल्यांदा पाणी ओतलं की सिमेंटचा वास यायचा. मग कुंड्यांमध्ये पाणी घालताना मातीचा! तहानलेली माती सगळं पाणी शोषून घ्यायची. ते पहायला मला फार आवडायचं. गुलाबाच्या फुलांवर पाणी शिंपडून त्यांना तजेलदार बनवायलाही मला खूप आवडायचं.
आजोबांची कामं पण सोपी असायची. ते सकाळी उठल्यापासून खूप वेळा त्यांची जागा बदलत असत. सकाळी झोपाळ्यावर, मग दहाच्या सुमाराला समोरच्या गॅलरीत, दुपारी जेवायला स्वयंपाकघरात, मग संध्याकाळी गच्चीवर. त्यांच्यामागून त्यांचा उकळलेल्या पाण्याचा तांब्या घेऊन जायचं काम आम्हाला मिळायचं. ते करायला काही वाटायचं नाही. ’कधी आजोबा व्याख्यानाला निघाले की त्यांचे बूट आणून द्यायचे’ हेही काम मला खूप आवडायचं. त्यांच्या सुपारीच्या डब्याची ने-आणसुद्धा मी करायचे. मग कधी खूष होऊन ते मला सुपारी अडकित्त्याने कातरून द्यायचे. ते बघायला मला फार आवडायचं. ते नसताना खूप वेळा मी मला अडकित्ता वापरता येतो का ते बघायचे.
पण मीनामामीची कामं मला अजिबात म्हणजे अजिबात आवडायची नाहीत. कारण ती तिला नको असलेली किचकट कामं आमच्या गळ्यात घालते अशी माझी थोड्याच दिवसांत खात्री झाली होती. त्यामुळे तिच्यासमोर मी नेहमी मरगळलेला चेहरा ठेवायचा प्रयत्न करायचे. मी व स्नेहा जरा खुशीत दिसलो की, "काय हासताय गं मुल्लींनो! इकडे या" असा हुकूम व्हायचा!

मग गेलं की , "स्नेहा कणीक मळ आणि सई लसूण सोल" असा आदेश व्हायचा लगेचच!

स्नेहा मला कधीच कणीक मळू द्यायची नाही. त्यामुळे मला नेहमी लसूण सोलायचं काम मिळायचं. आणि हे काम नक्की म्हणजे नक्की मामीच्या "नको" यादीत असणार. हल्ली कशा "ग्रीन हाऊस ढब्बू मिरच्या" असतात तसं तेव्हा नसायचं. त्यामुळे बहुदुधी-आखूडशिंगी लसूण नसायचा. एका लसणाच्या गड्ड्यात तीसएक पाकळ्या असायच्या. त्या पण अगदी चिंगळ्या. त्यांच्यावरची साल गेली की नाही हे कळायला पण काळ लागायचा. परत सोललेली सालं पण जपून ठेवायला लागायची कारण वा-यानी ती उडाली की मग मामीचा पारा चढायचा. मग एका हाताने लसूण सोलायचा आणि दुस-या हाताने सालींचं रक्षण करायचं. नंतर हाताला वास यायचा ते वेगळंच. मी ब-याच वेळेस पाव लसूण सालींमध्ये मिसळून सरळ कच-यात टाकायचे. पण यातही डोकं वापरावं लागायचं. अर्धा लसूण फेकला तर मामीला कळेल!
तसंच चित्रहार बघायला बसलं की "शेंगा फोडायचा" कर भरावा लागत असे. पण यातसुद्धा ’सोललेले दाणे खायचे नाहीत’ ही अट असायची. कोवळे मटार सोलायचे पण खायचे नाहीत! असल्या बोच-या कामांना माझा विरोध होता.
मीनामामी सकाळी उठून खूप वेळ पाणी उकळायची. पंचेचाळीस मिनिटं तिची घागर शेगडीवर असायची. माझ्या बाबानी या अकारण पाणी उकळण्याच्या सवयीचा बिमोड करण्यासाठी तिला खूप समजावायचा प्रयत्न केला. पण ती तासभर पाणी उकळायचीच. कधी कधी तिनी उकळलेल्या पाण्याच्या वाफेचे ढग बनून पाऊसही पडून जायचा पण तिचे पाणी उकळणे थांबायचे नाही. हे पाणी गार झाल्यावर फिल्टरमध्ये घालायची जबाबदारी कधी कधी आमच्यावर यायची. तीही मला आवडायची नाही. कारण त्यासाठी मला ओट्यावर चढावे लागे. एवढ्या उकळेल्या पाण्याला परत फिल्टरमध्ये घालून आम्ही बहुधा पेल्यातून पाण्याचा आत्मा पीत असू!

नरूमामा स्कूटर धुवायला आमची मदत घ्यायचा. तो अंगणात आणि नळ गॅलरीत. त्यामुळे 'योग्य वेळी' पाणी सोडणे आणि बंद करणे हे काम आमचे असायचे. मग नरूमामा लाडका असल्याने ते मी मुद्दाम अयोग्य वेळी करायचे आणि त्याला भिजवायचे.

मे महिन्याच्या सुट्टीत हा आमचा उपयोग सिद्ध करायचा मला फार कंटाळा यायचा. कुणी सारखी कामं लावली की "अभ्यास असता तर निदान कारण तरी मिळालं असतं" असं सारखं वाटायचं. पण शाळा सुरू झाल्यावर मात्र रोज लसूण सोलायची पण तयारी असायची. पण आता रोज लसूण सोलताना मीनामामीची आठवण येते. इकडच्या मिरच्या आणि लसूण सोलायला आणि चिरायला सोपे असले तरी कोल्हापुरी मिरचीच्या ठेच्याची सर त्याला कुठली!